Ғафур Ғулом
Таржимаи ҳол
Ўзбек адабиётининг машҳур намояндаларидан бири Ғафур Ғулом 1903 йил 10 майда Тошкент шаҳрининг Қўрғонтеги маҳалласида таваллуд топди. Тўққиз ёшида отасидан, ўн беш ёшида онасидан етим қолган Ғафур аввал эски мактабда, сўнгра рус-тузем мактабида таълим олди. У Октябрь тўнтаришидан кейинги йилларда муаллимлар тайёрлов курсини битириб, янги мактабларда ўқитувчилик қилди.
1923 йилдан болалар уйида мудир ва тарбиячи, сўнг «Камбағал деҳқон», «Қизил Ўзбекистон», «Шарқ ҳақиқати» газеталари таҳририятларида ишлади. Газета унинг учун дорилфунун ролини ўтади, халқ ҳаётини ўрганиш, унга фаол аралашиш йўлида муҳим восита бўлди.
Унинг мамлакатни ҳимоя қилиш ҳақидаги тантанавор шеърлари, ўтмиш сарқитларини қораловчи ҳажвиялари ва халқнинг кундалик ижодий меҳнатини олқишловчи асарларидан жамланган «Динамо» ва «Тирик қўшиқлар» номли дастлабки шеърий тўпламлари 1931-1932 йилларда чоп этилди. Шоир 1930-1935 йилларда «Кўкан» достонини, «Тўй», «Икки васиқа» балладаларини яратди. Бироқ шоирнинг бир қатор шеърлари, хусусан, «Кўкан» достонида совет давлати жамоалаштириш сиёсатининг қишлоқ аҳлига чексиз кулфат ва фожиалар келтиргани четлаб ўтилди.
Унинг партия, В.И.Ленин ва Октябрь ҳақидаги шеърларида замонасозлик майллари сезилиб туради. Тўғри, адиб барҳаёт давридаёқ шахсга сиғиниш таъсирида яратилган айрим асарларини қайта кўриб чиққан. Айрим мисраларни янгидан ёзиб, шеърга табиийлик ва ҳаётийлик бағишлаган. Жумладан, «Соғиниш» шеърининг аввалги нусхасидаги:
Боғда товус каби хиромон бўлиб,
Умид данагини бирга экингиз.
Ғолиб келажакни сайр қилайлик...
тўртлигининг сўнгги мисраси:
Мушфиқ онагинанг билан иккимиз, -
деб ўзгартирилган. Натижада шеър бир бутун, тугал ва ҳаётий маънога эга бўлган. Энг муҳими, ғафурона фалсафа ўз бадиий ифодасини топган. Худди шу ҳол унинг «Кузатиш», «Сен етим эмассан» шеърларига ҳам хос бўлиб, улар ҳам адиб томонидан қайта ишланган.
У 60 йиллик юбилейи муносабати билан «Ўзбекистон халқ шоири» фахрий унвонига сазовор бўлган (1963). 2000 йилда эса Ватан олдидаги унутилмас хизматлари учун унга «Буюк хизматлари учун» ордени берилди.
Шоирнинг кўпгина асарлари қатор халқлар тилларига таржима қилинган.
Ўзбек шеъриятининг оташин жарчиси, улкан сўз санъаткори Ғафур Ғулом миллий адабиётимизнинг ривожига катта ҳисса қўшган адибдир. Адиб 1966 йилда вафот этган.
1923 йилдан болалар уйида мудир ва тарбиячи, сўнг «Камбағал деҳқон», «Қизил Ўзбекистон», «Шарқ ҳақиқати» газеталари таҳририятларида ишлади. Газета унинг учун дорилфунун ролини ўтади, халқ ҳаётини ўрганиш, унга фаол аралашиш йўлида муҳим восита бўлди.
Унинг мамлакатни ҳимоя қилиш ҳақидаги тантанавор шеърлари, ўтмиш сарқитларини қораловчи ҳажвиялари ва халқнинг кундалик ижодий меҳнатини олқишловчи асарларидан жамланган «Динамо» ва «Тирик қўшиқлар» номли дастлабки шеърий тўпламлари 1931-1932 йилларда чоп этилди. Шоир 1930-1935 йилларда «Кўкан» достонини, «Тўй», «Икки васиқа» балладаларини яратди. Бироқ шоирнинг бир қатор шеърлари, хусусан, «Кўкан» достонида совет давлати жамоалаштириш сиёсатининг қишлоқ аҳлига чексиз кулфат ва фожиалар келтиргани четлаб ўтилди.
Унинг партия, В.И.Ленин ва Октябрь ҳақидаги шеърларида замонасозлик майллари сезилиб туради. Тўғри, адиб барҳаёт давридаёқ шахсга сиғиниш таъсирида яратилган айрим асарларини қайта кўриб чиққан. Айрим мисраларни янгидан ёзиб, шеърга табиийлик ва ҳаётийлик бағишлаган. Жумладан, «Соғиниш» шеърининг аввалги нусхасидаги:
Боғда товус каби хиромон бўлиб,
Умид данагини бирга экингиз.
Ғолиб келажакни сайр қилайлик...
тўртлигининг сўнгги мисраси:
Мушфиқ онагинанг билан иккимиз, -
деб ўзгартирилган. Натижада шеър бир бутун, тугал ва ҳаётий маънога эга бўлган. Энг муҳими, ғафурона фалсафа ўз бадиий ифодасини топган. Худди шу ҳол унинг «Кузатиш», «Сен етим эмассан» шеърларига ҳам хос бўлиб, улар ҳам адиб томонидан қайта ишланган.
У 60 йиллик юбилейи муносабати билан «Ўзбекистон халқ шоири» фахрий унвонига сазовор бўлган (1963). 2000 йилда эса Ватан олдидаги унутилмас хизматлари учун унга «Буюк хизматлари учун» ордени берилди.
Шоирнинг кўпгина асарлари қатор халқлар тилларига таржима қилинган.
Ўзбек шеъриятининг оташин жарчиси, улкан сўз санъаткори Ғафур Ғулом миллий адабиётимизнинг ривожига катта ҳисса қўшган адибдир. Адиб 1966 йилда вафот этган.
(2009 йил 31 август)
Печать
01 Май 2014
Ўқилди: 1924
